Aft Nedir?
Aft, ağız içinde en yaygın görülen ağrılı ağız yarasıdır. Yuvarlak veya oval şekilde, ortası sarı veya gri kenarları kırmızı renkte, pütürtülü ağrılı yaralardır. Ağız içindeki yaralar bir veya birden fazla olabilir. Kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, oluşumunu tetikleyen bazı faktörler tanımlanmıştır.
Ağız içinde küçük yaralar şeklinde kendini gösteren aft yarası başlıca yemek yeme zorluğu, çiğneme ile artan ağrı ile karakterizedir. Genellikle ağız içinde 7 -14 gün arasında ağızda kalıp, kaybolurlar.
Aft aslında tek başına oluşan bir ağız yarası veya hastalık değildir. Halk arasında ağız yarası olarak adlandırılan aftı bazı sistemik hastalıkların, rahatsızlıkların ve travmaların ağız içindeki görüntüsü olarak düşünmek gerekir.
Toplumun %20’sinde görülür. Kadınlarda erkeklere oranla daha yüksek seviyede izlenir. Çoğunlukla 10-40 yaşlarında gözlenir.
Ağız içinde en fazla ağız tabanı, damak, yanak içi, dudak içi, dil, diş eti ve boğazda oluşur. Ağız içinde daha çok hassas bölgelerde ortaya çıkmasından dolayı kişinin yemek yemesine (dilde çıkması) ya da içmesine engel olabileceği gibi, kimi zaman yutma güçlüğüne de sebep olur. (boğazda çıkması)
Boyut ve iyileşme süresine göre üç grup olarak sınıflandırılır. Çapı 1 cm’den küçük olan aftlar (minör), en sık görülen ağız yarası türüdür ve iz bırakmadan kısa bir sürede iyileşir. 1 cm’den büyük olan yaralar (majör) ise daha uzun sürede iyileşir ve iz bırakabilir. Bu aftlar, yutak veya yemek borusunda da görülebilir. Diğer belirtisi ise daha küçük, ancak çok sayıda ülser şeklinde ortaya çıkar (Herpetiform). Oldukça nadir görülen bir türdür. 7 ila 30 gün arasında iyileşir.
Ağızda Aft Neden Çıkar? Aft Çıkmasının Sebepleri Nelerdir?
Travma
En öncelikli nedenleri arasındadır.
Yanak veya dudak ısırma (istemli veya istemsiz)
Ağız darbe almak
Sert veya aşırı sıcak besinleri tüketmek
Sert veya çok sıcak yiyecekler veya içeceklere bağlı ağız yaraları
Diş teli uygulamaları sonrası
Kırık dişlerin oluşturduğu yaralar
Ağız tam oturmayan takıp çıkartılabilen hareketli protezler…gibi
Bu konuyla ilgili olarak “AĞIZ KANSERİ” başlıklı yazıma göz atabilirsiniz
Gıda hassasiyetleri veya alerjileri sonucu
Aft olanlar ne yememeli?
Gluten, baharatlı, tuzlu veya acılı yiyecekler, sirke, turşu, kuru yemişler, asitli içecekler… gibi bazı besin maddeleri afta neden olan yiyecekler olabilir. Çeşitli araştırmalarda çikolata, gluten, inek sütü, fındık, gıda boyaları ve koruyucular gibi besin maddelerinin yara oluşumu için etken olabileceği belirtilmişken, bazı araştırmalarda diyet alışkanlıklarının aft ve ağız yarası nedeni olmadığı sonucuna varılmıştır.
Ağız bakım ürünleri
Diş macunu, ağız gargarası veya bazı ağız suları..Özellikle bazı diş macunlarının içinde bulunan sodyum lauryl sülfat adlı köpük oluşturucu madde……
Bazı ilaçlara karşı gelişen ağız içi reaksiyon sonucu
Genetik faktörler
Hormonal değişimler sonucu
Ergenlik dönemi, regl veya hamilelik dönemleri gibi.
Beslenme Yetersizlikleri
Vitamin ve mineral eksiklileri (folik asit, B12, çinko, demir)
Stres ve kaygı
Bazı sistemik ve bağışıklık sistemini düşüren hastalıklar
Bazı hastalıkların oluşumuna neden olabileceği düşünülmektedir.
Romatizmal hastalıklar
Bazı deri hastalıkları
Çölyak hastalığı
Behçet hastalığı
Behçet hastalığı, vücudun farklı yerlerinde tekrarlayan kızarıklık ve yaralara neden olan bir otoimmün hastalığıdır. Ağız ve genital organlarada ülserlere sebep olan hastalık aynı zamanda göz, deri ve eklemlerde ağrılar ile kendini gösterebilir.
Aft Nasıl Geçer? Ağız Yarasına Ne İyi Gelir?
Aft neden olur? Sorusunun tam bir cevabı olmadığı gibi, Aft ne iyi gelir? Sorusunun da net bir cevabı bulunmamaktadır.
Tedavisi genellikle semptomatiktir. Aft için ilaç olarak rahatlatma, yani semptomların ve sıkıntıların azaltılması amaçlanır. Bu bağlamda ağrı kesiciler, antiseptik gargara ve jeller, antibiyotikler, kortikosteroidler ve lazer uygulamaları kullanılmaktadır. Açıkçası aft yarası için ilaç yoktur. Aft için gargara veya oluşan aft için sprey veya aft için krem olarak eczanelerde satılan bazı ürünler aft ilacı olarak değil de oluşan aft acısı veya yarasını rahatlatmaya yöneliktir.
Aft Oluşumu Nasıl Engellenir?
- Tahriş edici, sıcak, baharatlı, acı ve asitli yiyecek/içeceklerden uzak durarak
- Mümkünse stresten uzaklaşmak
- Ağız bakımına maksimum özen göstererek. Diş ipi kullanarak.
- Düzenli olarak diş doktoruna gitmek
- Dengeli ve sağlıklı beslenerek bağışıklık sistemini güçlü tutmak
Çıkan Aft İçin Ne İyi Gelir?
Tedavisi lokal ve sistemik olarak iki grupta toplanır. Lokal tedavide antiseptikler, antienflamatuvarlar, analjezikler, antibiyotikler, topikal kortikosteroidler, hyaluronik asit, topikal anestezikler ve lazer; sistemik tedavide ise çoğunlukla kortikosteroidler, antibiyotikler, kolsişin gibi ilaçlar kullanılır.
Tedaviye öncelikle topikal uygulama ile başlanır. Bu uygulamaya cevap vermeyen durumlarda sistemik ilaç uygulaması tercih edilir. Ancak bu ilaçların yan etkileri nedeniyle dikkatli kullanılmalıdır.
Aftın sebep olduğu ağrı ya da rahatsızlıktan daha kısa sürede kurtulmak için uygulanabilecek basit yöntemler:
- Baharatlı, sert, kabuklu ve tahriş edici yiyeceklerden ve gazlı içeceklerden uzak durulmalıdır.
- Ağız bakımı ağrı nedeniyle zor olsa bile yapmaya devam edilmelidir.
- Tuzlu ya da karbonatlı su ile gargara yapılabilir. Ayrıca doktor veya diş hekiminizin önereceği solüsyon, jel veya antibakteriyel özellikli gargaralar kullanılabilir.
- Yapılacak tetkikler ve konsültasyonların sonucuna göre, eksiklik durumunda vitamin ve mineral takviyesi alınabilir.
Aft İçin Ne Zaman Doktora Gidilmelidir?
- Şiddetli ağrı
- İshal
- Ağız dışında genital bölgede de yara oluşumu
- Aftın 3 haftadan daha uzun sürmesi ve bir türlü iyileşmemesi durumlarında bir doktora gitmekte uygun olacaktır.
Aft Nedir ve Nasıl Geçer Hakkında Sık Sorulan Sorular
Bebeklerde ve Çocuklarda Aft Çıkması Neden Olur?
Çoğu zaman dudakta, yanakların iç kısmında veya dilin altında oluşan aftlar, hafif ağrılı olabileceği için zor anlaşılabilir. Kendi ihtiyaçlarını dile getiremeyen ve bunu huzursuzluk veya ağlama yoluyla belli etmeye çalışan bebeğin ağız içini inceleyiniz. Beyaz bir yara görebilirsiniz!
Çocuklarda aft nedenleri genellikle yukarıda açıklamaya çalıştığım nedenlerden dolayı olur. Ancak özellikle gribal enfeksiyonlar ve travma oluşumu çocuklarda bir miktar daha fazla olduğu için esas etken olarak düşünülebilir. Birkaç gün içinde kendiliğinden iyileşmesi beklenir. Bu konu ile ilgili olarak “SÜT DİŞLERİ VE BU DİŞLERİ ETKİLEYEN KÖTÜ ALIŞKANLIKLAR” başlıklı yazımı okuyabilirsiniz.
Sık tekrarlama ya da uzun süre geçmeyen aft yaralarında, genellikle altında yatan ve bağışıklık sistemini baskılayan hastalıkların değerlendirilmesi ve bu amaçla bazı tıbbi tetkiklerin yapılması gerekir.
Çocukların sıkça yaşadığı ağız içi yaraları için uygulanabilecek olan en etkili yöntem ise, çocuğun beslenme programına besin değeri yüksek, mevsiminde taze meyve ve sebzelerin eklenmesi ve mümkün olduğunca paketlenmiş market ürünlerinden uzak durulmasıdır.
Aft bulaşıcı mı? Aft bulaşır mı?
Hayır bulaşıcı değildir.
Çok sık aft çıkması neden olur?
Oluşum sıklığındaki artış sistemik bir problem, kronik (tekrarlayan)travma, besinlerin içeriğindeki katkı maddeleri ve bazı alerji oluşturucu etkenlere bağlı olarak veya diş macunu, ağız suları gibi kimyasallar sonucu oluşabilir.
Özellikle bunlara karşı gerçekten alerjik bir reaksiyon sunucu oluşumu gerçekleşiyorsa, bunu kişi ancak deneme yanılma yöntemi ile anlayabilir. Bazı testler ile anlaşılması da mümkün olabilir, ancak çok kolay değildir.
Bu konu ile ilgili olarak “AĞIZ İÇİNDE YARALAR-ALERJİK REAKSİYONLAR” başlıklı yazımı okuyabilirsiniz.
Doğal tedavi – Evde Aft İçin Ne İyi Gelir?
Karbonat: Karbonat iltihabın azalmasına yardımcı olur. Bir çay kaşığı karbonat ve biraz da ılık suyu karıştırarak macun kıvamına getirin ve yaranın üzerine sürün. Bir süre yaranın üzerinde beklettikten sonra bu karışımı, temiz bir ılık su ile durulayın.
Tuzlu su: Tuzlu su ile gargara yapmak ağız yaralarının tedavisine iyi gelebilir. Tuz aynı zamanda ağrıyı da önemli ölçüde hafifletir. Bunu için; yarım bardak ılık su içinde bir çay kaşığı tuzu eriterek günde birkaç defa hatta birkaç saatte bir, yutmadan 15-30 saniye kadar gargara yapın.
Sumak: Özellikle de aft yaralarından kısa zaman içinde kurtulmak için etkili bir doğal bir çözüm olarak bilinen sumağı hazırlamak için; cezvede kaynayan 1 bardak suyun içine 1 Yemek kaşığı sumak atarak 2 dakika kaynatmanız gerekir. Soğuduktan sonra bu suyla gargara yapmanız gerekir.
Ada çayı, Papatya çayı (özellikle Alman Papatyası): Gargara olarak kullanılmasının ağız yaralarını iyileştirmedeki faydaları bilinmektedir.
Aft kaç günde geçer?
Değişkenlik göstermekle birlikte en fazla 7-10 gün içinde geçmesi beklenir.
Ağzımdaki aft geçmiyor! Aft büyümesi!
Bu konu önemlidir. Aft dışında başka bir nedenle oluşmuş bir ağız lezyonu olabilir. Her ne ise mutlaka tanımlanıp, adının konulması gerekir. Öncelikle diş hekiminizi ziyaret etmenizi öneririm. Gerekirse diş hekiminiz sizi bir fakültenin oral diagnoz veya ağız hastalıkları ve çene cerrahisi bölümüne ya da oral patoloji bölümüne yönlendirebilir.
Sonuç
Sonuç olarak şunu ifade edebilirim. Aft ağız içinde yaygın olarak görülen, sık tekrar eden, kişinin konforunu ve hayat kalitesini oldukça düşüren ülsere bir ağız yarasıdır. Tam olarak açıklanamayan nedeni ve belirgin bir tedavi protokolü bulunmaması nedeniyle hekimler arasında fikir ayrılıklarının olması da kaçınılmazdır. Bu bağlamda tekrar oluşmasını önlemek için aftı ortaya çıkaran nedenin tespit edilmesi kaçınılmazdır.
Başka bir sistemik durumun ağız içi görüntüsü olabileceği ve uzun süre geçmeyen ağız içi yaralarda mutlaka profesyönel bir destek alınması gerekliliği unutulmamalıdır.
Sağlıklı günler dileklerimle..
Diş Hekimi Dr. Tuncay Akdoğanlı
Diş Eti Hastalıkları Uzmanı – Ankara
