Çocuklarda diş eti hastalıkları çok sık görülmez. Ancak sıklığı çocukluktan erişkinlik dönemine doğru artmaktadır. Çocuklarda diş eti problemlerinin erken yaşlarda başlaması veya başlamaya yatkın olmasında bazı hazırlayıcı faktörler veya bazı sistemik hastalıklar etken olabilmektedir.
Basit ve ileri düzeyde diş eti hastalığı görülen çocuklarda bunun en önemli sebebinin çocuğun immün yanıtı dediğimiz bağışıklık sistemindeki bazı problemlerin olduğu anlaşılmıştır. (1)
İleri düzeyde diş eti sorunu olan çocuklarda bağışıklık sistemindeki bu aksamalar dokuların yapısını ve işleyişini değiştirerek, diş eti iltihabına karşı çocuğun savunmasını olumsuz yönde etkileyerek daha yıkıcı bir hastalık oluşmasına neden olmaktadır. (2)
Diş eti ve dişlerin kökünü çevreleyen kemik dokusunun enfeksiyonu ile bağışıklık (savunma) sistemi arasındaki ilişki oldukça karmaşıktır. Kişiden kişiye ve pek çok faktöre bağlı olarak değişmektedir.
ÇOCUKLARDA DİŞ ETİ HASTALIKLARINA NEDEN OLAN FAKTÖRLER
YAŞ
Yapılan araştırmalarda karışık dişlenme dönemi olarak adlandırılan süt dişlerinin dökülüp, daimi dişlerinin sürme döneminde (6 – 12 yaş) ve ergenlik çağlarında diş eti sorunlarında artış görüldüğü ortaya çıkmıştır.
CİNSİYET
Kız çocuklarında daha fazla diş eti sorunlarının olduğu ileri sürülmüşse de bu konuda bir kesinlik yoktur.
AĞIZ BAKIMI
Çocuklarda diş eti hastalıklarının oluşmasında en önemli etken yetersiz ağız bakımına bağlı olarak gelişen bakteriyel plağa bağlı diş eti iltihaplanmalardır. Kolayca kanayabilen, kızarık ve yer yer şişlikler gösteren diş etleri, çocuğu ve ailesini oldukça rahatsız eder.
Yetersiz ağız bakımı çocuklarda çürük gelişmesi ihtimalini de oldukça artırmaktadır. Özellikle karbonhidrat (şeker) ağırlıklı beslenen günümüz çocuklarında diş yapısındaki bozukluklar çürüğe karşı yatkınlığın yüksek seviyelerde olmasına ortam sağlar.
Çürük oluşumu özellikle yiyecek artıklarının dişler arasına kolay birikmesine ve diş fırçası ile etkili bir şekilde temizlenmesine de engel olur. Dolayısıyla diş eti hastalıklarına yol açar. Çürüğe bağlı diş eti hastalıklarında kanama ve şişlik yanında ağrı ve hassasiyet bulguları da görülebilir.
Ayrıca eğer çocukta bağışıklık sistemi problemi de varsa, çocuklarda diş eti hastalıkları oldukça ileri seviyelere ulaşabilmektedir.
AİLENİN EĞİTİM DÜZEYİ
Çocuklarına diş bakımını öğreten ve beslenmesini düzenleyen ailelerin çocuklarında diş eti hastalıkları daha az düzeyde görülmektedir.
DİŞ HEKİMİ KONTROLÜ
Özellikle süt ve karışık dişlenme döneminde çocuğa ve ailesine iyi bir ağız bakımı alışkanlığının verilmesi ve oluşabilecek diş ve diş eti problemlerinin önlenmesine yönelik koruyucu tedavilerin uygulanması sağlıklı diş etleri açısından önemlidir.
ALIŞKANLIKLAR
Tırnak yeme, kalem ısırma, gibi kronik travma yapıcı etkenlerdir. Bu konu ile ilgili olarak detaylı bilgi için ‘SÜT DİŞLERİ VE BU DİŞLERİ ETKİLEYEN KÖTÜ ALIŞKANLIKLAR‘ başlıklı makalemi okumanızı öneririm.
BESLENME
Karbonhidratlardan zengin gıdaların çocuklar tarafından çok sevilmesine karşın önerilmemektedir. Protein yönünden zengin, dengeli beslenme ve vitamin alımı diş eti hastalıklarının engellenmesinde önceliklidir.
SİSTEMİK HASTALIKLAR
ÇOCUKLARDA DİŞ ETİ HASTALIKLARININ OLUŞMASINA NEDEN OLAN LOKAL FAKTÖRLER
- Sallanan süt dişleri diş etlerine zarar verebilir.
Bazı sistemik hastalıklar çeşitli diş eti lezyonları ile birlikte görülebilir.
- Uygun olmayan ortodontik apareyler
- Çocuklarda dişlerde görülen çapraşıklıklar ve kapanış problemleri
- Ağızdan nefes alma alışkanlıkları
- Dişlerde biriken eklentiler
- Diş çürükleri
- Hatalı diş hekimliği uygulamaları
- Kötü alışkanlıklar
ÇOCUKLARADA DİŞ ETİ HASTALIKLARINA SEBEP OLAN GENEL FAKTÖRLER
Diş eti ve dişi çevreleyen kemik dokunun sağlığı bazı sistemik durumlarla yakından ilgilidir. Sağlıklı çocuklarda tolere edilebilen veya hafif bir reaksiyona neden olan lokal faktörler; hormonel dengenin bozulması, beslenme bozuklukları, kan hastalıkları ve yüksek ateş gibi doku direncini düşüren ve doku mikroorganizma dengesini bozan etkenler şiddetli iltihabi değişiklikleri tetikler.
1-Alınan ilaçların yan etkileri olarak görülen diş eti problemleri
Epilepsi (Sara) Hastalığında kullanılan ilaçlar diş etlerinde şişliğe neden olabilir. Ayrıca organ transplantasyonu geçiren çocuklarda steroid tedavisi ile birlikte kullanılan Cyclosporin A gene diş etlerinde şişlik oluşturabilir.
2-Vitamin eksikliklerine bağlı olarak görülen hastalıklar
Özellikle C vitamini eksikliğinde diş etleri olumsuz etkilenir. Kanamalar ve diş eti iltihapları görülebilir.
3-Diyabet (Juvenil)
Çocuklarda şeker hastalığı enderdir. Başlangıç yaşı 8 civarıdır. Diyabet hastalığı direk olarak diş eti hastalığını meydana getirmez. Ancak kontrol altına alınmazsa diş eti altındaki kemik dokusunda erime meydana getirebilir. Normal düzeydeki bir diş eti iltihabı çok daha hızlı bir ilerleme eğilimi gösterir.
4-Hormonel bozukluklara bağlı diş eti hastalıkları
* Hipotoidizm
* Hiperparatroidizm
* Ergenlik dönemi
Cinsiyet hormonlarının seviyesindeki değişiklikler diş etini etkiler. Diş etleri çabuk kanar, özellikle dişlerin arasındaki diş eti bölgesinde şişlikler meydana gelir. Öncelikle ağız bakım seviyesinin yükseltilmesi ve C vitamini takviyesi ile kontrol altına alınabilir.
Ergenlik döneminden sonra azalabilir veya tamamiyle ortadan kalkabilir.
Bu dönemdeki çocuklarda artan diş eti iltihabının bir diğer nedeni de karışık dişlenme dönemi denilen süt dişlerinin dökülüp, daimi dişlerin sürmesi aşamasında bakteriyel plak birikiminin artması ve birikmesi için uygun sahaların oluşmasıdır.
Gene bu dönem sonrasında çocukların daha bilinçlenmesi ve el becerilerinin artması, ek olarak diş ipi kullanmaları sonucu diş eti problemlerinde azalma görülmektedir.
Bu dönemde diş eti hastalıkları mutlak beklenen bir sonuç değildir. İyi bir ağız bakımı sağlanması ile önlenebilmektedir. (3)
5-Yetersiz protein alımı
Özellikle gelişme ve büyüme döneminde diş eti bölgesinde protein eksikliklerine bağlı olarak yapı bozuklukları görülebilir.
6-Yüksek ateş
Çocukluk döneminde geçirilen ve yüksek ateş ile seyreden hastalıkların ağız kuruluğuna sebep olması ve tükürüğün işlevini tam olarak yapamamasına bağlı olarak ağız içi bazı lezyonlar oluşabilir. Ağız içindeki mikroorganizma dengesi bozularak, bakteriyel mikroorganizmalar artar ve bu da diş eti iltihabını tetikler.
7-Çocuklarda görülen kan hastalıklarına bağlı diş eti hastalıkları
*Lösemi
Diş etlerinde şişlikler, kanamalar, diş eti soyulmaları meydana gelebilir.
* Anemi
Diş etlerinde soluk pembe bir görüntü olabilir.
*Aplastik Anemi
Erken yaşlarda iskelet sistemini etkileyerek, çene kemiğinde de bazı problemler oluşturarak çocuklarda diş eti hastalıkları oluşmasını tetikleyebilir.
* Trombositopeni
Birbirinden ayrı bölgelerde kanama odakları ve ağız içi yaralar oluşabilir. Bu sahalarda kızarıklık artar, diş fırçalama sırasında şiddetli kanamalar meydana gelebilir.
8-Zihinsel sorunlu çocuklarda görülen diş eti hastalıkları
Çocuklar ağız bakımında bilinçli değildir. Ebeveynler veya ilgilenenler de bakımı gerçekleştiremezlerse diş eti problemleri kaçınılmaz olur.
9-Genetik faktörler
10-Spesifik Hastalıklar
Kızıl, kızamık, çiçek kabakulak gibi hastalıklar ağız içindeki belirtiler ile teşhis edilebilir.
Sonuç
Çocukluk döneminin diş eti sorunları, erişkin hastalardan bazı farklılıklar göstermektedir. Bu farklılıkları etkileyen faktörler; çocukların diş eti yapılarının özellikleri, beslenme şekilleri, çürük tipleri ve sistemik çocukluk hastalıklarının diş eti ve altındaki kemik dokusunu daha fazla etkilemektedir.
Özellikle karışık dişlenme döneminde diş eti yapısının değişimine bağlı olarak dış etkenlere karşı çok hassas olmasına bağlanabilir ki bir noktaya kadar normal kabul edilebilir. Çocukların ilgisini çeken kola çikolata çiklet gibi yiyecek ve içecekler hem direk hem de daha çabuk çürük oluşturma yoluyla diş eti sorunlarına sebep olmaktadır.
Çocukluk döneminde çürük oluşumu açısından ağız bakımına dikkat edilmesi, sistemik hastalıklar sırasında ağız içi tedavilerinin ihmal edilmeden yapılması, zorunlu süt dişi çekimlerinden sonra çiğneme işlevi dengesinin sağlanması gereğini hatırdan çıkarmamak problemleri önlemek bakımından önemlidir.
Sağlıklı Günler Dileklerimle..
Periodontolog Dr. Tuncay Akdoğanlı
Referanslar
1-lokkevold PR, Mealey BL. Relationship between periodontal disease and systemic health. In: Newman MG, Takei HH, Klokkevold PR, Carranza FA, eds. Carranza’s Clinical Periodontology. 10thed. St. Louis: Saunders Elsevier; 2006. p.283-311.
2-Page RC, Kornman KS. The pathogenesis of human periodontitis: an introduction. Periodontol 2000 1997;14:9-11
3-Kinane DF, Marshall GJ. Periodontal manifestations of systemic disease. Aust Dent J 2001;46(1):2-12
