Flor uygulamaları 1940’lı yıllardan günümüze kadar diş çürüklerinin önlenmesi amacı ile tüm dünyada yaygın olarak kullanılmaktadır. Etkisi bilimsel olarak kanıtlanmıştır.
Bu makalede diş hekimliğinde flor nedir? Dişe sürülen flor ne işe yarar? Dişte florür tedavisi nasıl yapılır? (Yetişkinlerde flor uygulaması, çocuklarda florür uygulaması). Dişte florür tedavisi nasıl olur? Florür uygulaması sonrası nelere dikkat edilmelidir? ve Dişe flor uygulamasının zarları var mıdır? gibi sorulara cevap vermeye çalışacağım.
Diş Çürüğü nasıl oluşur.
Aslında diş minesi ile tükürük arasında devamlı bir mineral alışverişi olur. Eğer diş verdiği kadar minerali geri alabilirse bir denge sağlanmış olur.
Ancak beslendiğimiz sürece, ağzımızdaki bakterilerde beslenmekte ve asit üretmektedirler. Bu asit bu dengeyi bozabilir ve diş minesi aldığından daha fazla mineral kaybeder. Bu süreç devam ederse çürük oluşumu kaçınılmazdır. Bu konu ile ilgili ‘DİŞ ÇÜRÜĞÜ’ başlıklı makalemi okumanızı öneririm.
Flor ne işe yarar ? – Florürün etkisi – Florür dişe ne yapar ?
Çeşitli kaynaklardan vücuda alınan flor bu dengenin bozulması sürecinde devreye girerek, bu mineral kaybını telafi eder. Diş minesinin tekrar tamir edilmesinde ve daha sağlam hale getirilmesinde çok önemli bir rol oynar. Hatta başlangıç aşamasındaki çürükleri iyileştirir. Bu iyileşme tedavi ile sonuçlanmazsa o zaman dolgu yapılması gerekir.
Diş çürümeleri çeşitli faktörler sonucu oluşur. En yaygın hastalıklar arasındadır. Önlenmesi tek bir yöntemle mümkün değildir. Flor tek başına bunu sağlayamaz. Tabi ki olmazsa olmaz da değildir. Ancak sağladığı destek kayda değerdir.
Çürük oluşumunun engellenmesindeki başlıca faktörler;
Ağız bakım alışkanlığının oluşturulması ve devamının sağlanması (Diş fırçası, diş ipi ve diş macunu kullanımı)
Beslenmenin düzenlenmesi (karbonhidrat ağırlıklı beslenmeden uzak durmak)
Tükürük içeriği ve kalitesi
Diş minesinin güçlendirilmesi (flor uygulanması)
Antimikrobiyal yaklaşımlar (flor ya da antibakteriyel madde içerikli gargaralar)
Düzenli diş hekimi kontrolleri (6 ayda ya da yılda 1 kez)
Bilgilendirme ve motivasyon, başlıca çürükten korunma yöntemleridir.
Florür kullanımına bakış
Dişe flor uygulaması zararlı mı ? Florür dişe zararlı mıdır ?
Son yıllarda yazılı basında, görsel yayın organları ve sosyal medyada flor ile ilgili bilimsel veriler ve gerçekler ile bağdaşmayan yayınların sıklığı göze çarpmaktadır. Flor tedavisinin sağlığa zararlı olduğu, toksik olduğu gibi endişeler dile getirilmektedir. Tüm bunların sonucu toplumda bilgi kirliliği ve güvensizlik duygusu oluşmaktadır.
Bu tür kanıta dayanmayan ve bilimsel olmayan paylaşımlar en çok flordan yararlanması gereken bireylerin yeterince korunamamasına ve diş sağlığının bozulması riskinin artmasına neden olmaktadır.
Flor ile ilgili bilimsel kanıtlara dayanmayan bu tür yayınların varlığı sonucu Türk Diş Hekimleri birliği ve Türk Pedodonti Derneği bir durum raporu yayınlamıştır.
Diş fırçalama alışkanlığı zaten düşük olduğu toplumumuzda flor içermeyen diş macunlarının kullanımı hatta bazı diş hekimlerince de flor içermeyen macunların önerilmesi tartışmaya açık bir konudur.
Florür tedavisi nedir ? Florür uygulamaları nelerdir ?
1. Bireysel Flor Uygulamaları
Diş macunları
Ağız gargaraları
2. Diş hekimi tarafından yapılan uygulamalar
Flor vernikleri
Flor Jelleri
Evde flor uygulaması
Diş Macunları
Flor içerikli diş macunları ile diş fırçalama, diş çürüklerinden korunma amacıyla tüm dünyada en çok kullanılan yöntemdir.
Piyasada içeriği farklı miktarlarda flor içeren pek çok ürün bulunmaktadır. 500 – 1000 – 1450 ppm gibi.
Bu oranlar çocuğun çürük oluşumuna yatkınlığı ve yaşı baz alınarak kullanılmalıdır. Diş hekimince belirlenen çürük oluşma riski bir çocukta yüksekse macundaki flor oranı, ek flor gerekliliği diş hekimince aileye söylenir.
Diş macunlarında kullanılan tatlandırıcılarla, macunlar oldukça cezbedicidir. Bebekler ve çocuklar macunları yutmak isteyebilirler. Bu konuda aileler dikkat etmelidirler. 12 yaşına kadar çocukların diş fırçalamasında ailelerin gözetiminde olmaları önerilmektedir.
Bebeklerde flor uygulaması 6. aya kadar önerilmez.
Örneğin 6 ay -2 yaş arası çocuklarda diş macunu sürüntü şeklinde, günde 2 kez ve 500ppm flor içerikli olabilir. Çürük riski yüksek ise diş hekimince ek flor uygulamaları gerekecektir.
Benzer şekilde 2 – 6 yaş arası çocuklarda bezelye büyüklüğünde, günde 2 kez 1000ppm flor içerikli diş macunu önerilir. Gene yüksek çürük riski tespit edilirse ek takviye söz konusu olur.
6 yaş üzeri çocuklar ve erişkinlerde günde iki kez 1450 ppm flor içerikli diş macunları rahatlıkla kullanılabilir.
Gargaralar
Flor içerikli ağız gargaraları diş çürüğünden korunmada güvenli ve etkin yöntemlerden bir tanesidir. 6 yaş üstü çocuklarda uygulanmaktadır.
Haftalık kullanıma uygun %0.2’lik gargaraların yanı sıra %0.05’lik flor içeren gargaralar günlük
olarak diş hekimi tavsiyesiyle kullanılabilir. Diş fırçalama sonrası kullanılmalı, yutulmamalı ve belirtilen süre sonunda tükürtülür.
Florid içeren gargaralar ve ağız suları özellikle ortodontik tedavi gören , dişleri çabuk çürüyen bireylerde, ağız kuruluğunda ve radyasyon tedavisi gören hastalarda özellikle uygulanmalıdır.
Florür İçerikli Jeller
6 yaş altı çocuklarda yutma riski yüksek olduğu için önerilmemektedir. Orta ve yüksek çürük riski olan çocuklarda diş hekimi tarafından (profesyonel)uygulama gerektirir. Yüksek konsantrasyonda florür içerir.
Flor Vernikleri (Flor Cilaları)
Diş yüzeyine sürüldüğünde tükürükle temas ederek kısa sürede sertleştiklerinden yutma riski yok denecek kadar azdır. Bu nedenle süt dişlerinde yani 6 yaş altındaki çocuklarda güvenle kullanılabilir. Klinik dışında da kullanılabildiği için okul programlarına uygundur. Yılda 2 – 4 kez diş hekimleri tarafından uygulanır. Uygulama süresi 4 dakikadır. Sonrasında 2 saat bir şey yememeli ve içilmemelidir. Ertesi güne kadar dişler fırçalanmamalıdır.
Aşırı miktarda alınan florun zararları
Florür için minimum toksik doz 5mg/kg’dır. Bu vücut ağırlığının her bir kilogramı için 5 mg. Flor demektir.
Örneğin 20 kg’lık bir çocuk için toksik doz yaklaşık 100mg. florür olarak hesaplanmaktadır.
Akut durumlarda mide ağrısı, mide bulantısı, kusma, tükürük miktarında artış, ve yüksek ateş gibi semptomlardır.
Florür tedavisi zararlı mıdır ?
Çürükten korunma amaçlı kullanılan flor çok büyük oranda yutulmazsa herhangi bir yan etki oluşturmaz.
Kronik durumlarda, günde 6 mg.dan fazla flor alınması durumunda florosis denilen bir durum ortaya çıkar. Diş gelişimi sırasında yüksek oranda flora maruz kalınırsa dişlerde renk değişikliği meydana gelebilir (beyaz-opak, sarı-kahverengi çizgi ve lekeler).
Sonuç
Çürük önlemek için kullanılan flor toksik dozda değildir ve güven vericidir. Diş hekimleri flor uygulamalarında gereken önlemleri alacak eğitim ve beceriye sahiptirler.
Diş hekimlerinin önerdiği uygun miktarda kullanılan flor insan sağlığında hiçbir yan etki oluşturmamaktadır.
Yapılan çalışmalardan elde edilen verilere göre ailelerin florür uygulamaları hakkında yeterli bilgiye sahip olmadıkları ve florürlü diş macunu ve flor uygulamalarına uzak durdukları görülmüştür. Bu açıdan olumsuz tutum ve davranışlarını değiştirerek, diş çürüklerinin önlenebilir bir hastalık olduğunu, nedenlerini ve florür uygulamalarının koruyuculuğu hakkında bilgilendirilmeleri bizlerin hedefidir.
Sağlıklı günler dileklerimle..
Diş Hekimi H. Tuncay Akdoğanlı
Referanslar
1-Guidelineson the use of fluoride in children: an EAPD policy document. European Archives of Pediatric Dentistry 2009; 10(3): 129-135.
2-Topical fluoride for caries prevention ADA Center for Evidence-Based Dentistry, 2013
3-Florür durum raporu Güncelleme: Türk Diş Hekimleri Birliği Dişhekimliğinde Klinik Dergisi Vol 15 , sayı 15, 03 – 2020
4-Guideline on Fluoride Therapy American Academy of Pediatric Dentistry 2014; 37 (6): 176 – 9
