Bir çocuk süt dişleri kaybederse DİŞ PERİSİ gelir ve yastığın altına bir hediye bırakarak dişi alır. Böyle olduğu her ailede yıllarca denenmiştir. Ancak diş hekimleri bunu bilimsel olarak açıklayamaz.
Süt dişleri, bebeğiniz bir gün gülünce, alt çenede mükemmel inciler gibi parıldayan bir çift diş şeklinde görülecektir.
SÜT DİŞLERİ NE ZAMAN ÇIKAR?
Süt dişleri dediğimiz bu dişler bebek 6 aylık olduğu zaman görülür. İlk süren dişler alt kesici süt dişleridir. Bu dişleri üst kesici süt dişleri takip eder. Bazı çocuklarda dişler geç, bazı çocuklarda erken sürebilir. Bu çok önemli değildir. Genellikle kız çocukların dişleri erkek çocuklara göre daha erken sürmektedir.
Detaylı anlatım için ‘Bebeklerde diş çıkarma dönemleri‘ başlıklı yazımı okuyabilirsiniz.
SÜT DİŞLERİ KAÇ TANEDİR?
Bebeğiniz yaklaşık 2 yaşın sonuna geldiğinde üst çenede 10 adet, alt çenede 10 adet olmak üzere toplam 20 adet tüm süt dişleri çıkmış olacaktır.
DİŞ HEKİMİ ZİYARETİ
3 yaşından önce dikkatinizi çekecek bazı durumlarda diş hekimine götürebilirsiniz. Toplam 20 adet dişi sayarak eksiklik veya fazlalık açısından kontrol ediniz. Dişlerin beyaz mine tabakasında bazı sarı, kahverengimsi, tebeşirimsi beyaz renklenmeler, şekil bozuklukları, çarpıklık veya kapanış bozuklukları dikkatinizi çekerse erken tanı açısından bu önem taşır.
SÜT DİŞ ÇIKARTMA BELİRTİLERİ NELERDİR?
Süt dişlerinin sürme dönemi 6 aydan, 3 yaşına kadar devam eden maceralı bir süreçtir. Bu dönemde görülebilecek hırçınlık krizleri, bilinmeyen bir sebeple kulağınızın dibinde çığlıklar atması, babasının omzuna tükürük akıtması, olur olmaz her şeyi ağzına sokmaya kalkması gibi durumlar olabilir.
Tüm bunların nedeninin belki de diş çıkarma olduğunu söylemek pek de yanlış olmaz. Bu durumlarda ilk ön 4 kesici diş yaklaşık bebeğin 6 ve 10 aylık iken çıkacağı için ve diş eti sizin görebileceğiniz kadar kırmızı ve yumuşak ve irrite olmuşsa veya dişin ucunu görebiliyorsanız diş çıkıyor demektir.
Eğer ateş, bulantı, tıkanıklık hissi varsa direk diş çıkarma ile ilgili olduğu düşünülmemeli ve bir çocuk doktoru ile görüşülerek diğer olasılıklar değerlendirilmelidir.
Bu arada şunu da belirtmeliyim ki, tükürük akmasında ki artış, bebekler henüz bu dönemde tükürüğü ağızda tutabilecek kas kontrolünden yoksun olduğu için gayet normaldir. Mutlaka diş çıkarma belirtisi değildir.
SÜT DİŞ ÇIKMASI SIRASINDA AĞRI OLUR MU?
Ağrı duyulabilir de, duyulmayabilir de. Aslında dişler sürerken diş etini yarmazlar. Bu yavaş, yavaş gelişen bir harekettir ve doğal bir olaydır. Ancak bebeğinizde bir rahatsızlık hissi seziyorsanız, en iyi uygulama bebeğin ağzını temiz bir pamuk ile silmek ve ısırabileceği bazı nesneleri eline vermek olabilir. Eczanelerde satılan içinde sıvı olup buzlukta dondurulduktan sonra verilen ısırma blokları gibi.
Eğer bütün bunlar başarısız olursa diş etine sürülen uyuşturma özelliğine sahip ilaçlar, kremler kullanılabilir. Bu dönemde çocuğunuzun biraz kilo kaybetmesi veya iştahsız olması normaldir.
SÜT DİŞLERİ NE ZAMAN DÜŞER? SÜT DİŞLERİ NE ZAMAN DÖKÜLÜR?
Çocuğunuz yaklaşık 6 yaşına geldiğinde öncelikle alt ön dişler olmak üzere süt dişlerinin düşme dönemi başlar. Bu süreç yaklaşık 10 -11 yaşına kadar devam eden uzun bir zaman dilimidir. Arzu edilen bu sürecin zamanından önce bazı nedenlerle çekim veya süt dişi kaybı olmadan tamamlanması ve dökülen süt dişinin yerini daimi diş dediğimiz ömür boyu kullanacağı dişlerin sağlıklı bir şekilde yer almasıdır.
SÜT DİŞLERİ NEDEN ÖNEMLİDİR?
1-Daimi dişlere sürme rehberliği yaparlar ve onların yerleşeceği boşluğu korurlar. Yüzün ve çenelerin gelişimine yardımcı olarak, yüz şeklini etkiler.
2-Bebek katı gıdalara geçtiği zaman ısırma, çiğneme ve ezme işlemleri ile besin maddelerinin sindirimine yardımcı olur.
3-Sağlıklı, çürüksüz süt dişleri daimi dişler için uygun bir ortam hazırlar.
4-Erken süt dişi kayıplarında komşu dişler bu alana doğru kayma eğilimindedir. Bu da sonuçta eğri, çapraşık daha çok yiyecek artığı biriktiren ve çürüğe yatkın dişler ortaya çıkacaktır.
DAİMİ DİŞLERDE PROBLEME YOL AÇABİLECEK SÜT DİŞİ PROBLEMLERİ
Ön süt dişlerine gelecek travma dişin kök ucunda enfeksiyona ve bir apseye sebep olup, hemen altında daha tomurcuk safhasında olan daimi dişe zarar vererek şekil, büyüklük ve renklerinde düzensizlik yapabilir.
Süt dişleri tabi ki düşeceklerdir. Esasen ön dişler 5 – 6 yaşına kadar kalır. Arka süt dişlerde ise bu süre daha uzundur ve 10-12 yaşı bulur. Dolayısıyla bu dişlerde oluşacak bir enfeksiyon daimi dişlere kolaylıkla taşınabilir.
Bu sebeple erken süt dişi kaybı mutlaka engellenmeli ve doğal olarak sallanıp düşme zamanına kadar ağızda tutulmaları büyük önem taşımaktadır. Bazı durumlarda bunu sağlayabilmek için sorunlu süt dişlerine dolgu veya kanal tedavisi uygulanabilir. Her ne kadar çocuk ve diş hekimi için zor bir durum olsa da süt dişlerinin çekime gitmeden ağızda tutulabilmeleri için gerekli işlemlerdir.
Ancak bazı durumlarda ileri düzeyde çürük oluşumu sonucu süt dişi kayıpları ve çekim gerekliliği söz konusu olmakta. Bu durumlarda çekim boşluğunun korunması için yer tutucu dediğimiz ağız içi apareylere ihtiyaç olabilir.(2) Buna diş hekiminiz karar verecektir.
AĞIZ BAKIMININ ÖNEMİ
Çocuklarda ağız bakımı çürük oluşumunu engellemesi ve olası bir diş eti hastalığının önlenmesi açısından son derece önemli bir konudur.
Nasıl olsa süt dişleri dökülecek ve yerine yenileri gelecek düşüncesi doğru değildir. Ne yazık ki toplumumuzda bu şekilde bir düşünce tarzı halen mevcuttur. Bu konudaki değerlendirmemi bir önceki”Bebek ve Çocuklarda Ağız ve Diş Sağlığı” başlıklı yazımda çok daha detaylı anlatmıştım. Okumanızı öneririm.
DİŞ POZİSYONU ve KÖTÜ ALIŞKANLIKLAR
Dişlerin sürmesi esasen bir kayma hareketini ifade eder. Sürücü güç diye bir şey yoktur. Bu kuvvet diş tomurcuklarının etrafındaki kemiğin ve diş kökünün gelişmesi ile sürme olayını gerçekleştirir.
İdeal diziliş bazı kuvvetlerin etkisi ile bir denge içerisinde belirlenir. Bu kuvvetler:
1-Dilin itme kuvveti
2-Dudak hareketleri
3-Yanak kaslarının hareketleri
4-Karşıt dişler ile temasa geçtiğinde dişler üzerinde oluşan basınç
5-Çocuk yutkunduğunda veya ağzını her kapadığında ağız içi atmosfer basıncı
Dişlerin kapanışında rehber olan ve onları o pozisyonda tutan kas sistemindeki değişiklikler ve dengesizlikler sonucu hatalı kapanışlar meydana gelir. Çocuğunuzda bunu tetikleyen bazı alışkanlıklar varsa ve bunların farkında olursak bu dengesizlikleri (kas sistemindeki) daimi dişlerin gelişiminde de bir sorun oluşturmadan engelleyebiliriz.
SORUN OLUŞTURABİLECEK ALIŞKANLIKLAR
1-DUDAK ISIRMA
Çocuğunuzun dudakları çatlaksa, özellikle alt dudağı, dudaklarını ısırıp ısırmadığını kontrol edin. Alt dudağın kırmızısı üst dudağın kırmızısından fazla olabilir. Otururken, düşünceli ve dalgın olduğu bir zamanda ısırıyor olabilir. Önceleri geçici bir alışkanlık olarak bakabiliriz. Ancak en sık görülen hatalı kapanış nedenlerinden biri dudak ısırmadır.
Dil tarafından uzaklaştırılan doğal ıslaklık sonucu dudaklar kaşınmaya başlar ve çocuklar kesici dişleri ile kaşımak ve yeniden ıslatmak isterler. Bu işlem dudağın üzerindeki doğal yağı derinin dışına alır ki bu da kurumayı ve çatlamayı tetikler. Bu hareket sürekli tekrarlanır. Dudakların yumuşatıcı krem ile yumuşatılması ile ısırma ve ıslatma ihtiyacından vazgeçmesi ve bu alışkanlığı bırakması amaçlanır. Bu aylar sürebilir.
2-DİLLE İTME
Çocuğunuzu sakin ve uyarı yapmaksızın izleyin. Bu alışkanlığı varsa her yutkunduğu zaman dişler kapandığı halde dili ile ileriye itmeye çalışıyor olacaktır. Ayrıca alt dudak ve alt çene arasında yutkunma esnasında bir kırışma olur. Dil iten bir çocuk doğru yutkunmayı öğrenmelidir.(3)
3-TIRNAK YEME
Tırnakları kesmeye gerek kalmadığını gören ebeveynler, bu alışkanlıktan şüphelenmelidir. Özellikle diş veya dişlerde yan dönmeler göze çarpar. Aynı zamanda ısırma yüzeylerinde hafif aşınmalar oluşabilir. Alışkanlığı çocuğa söylemek, hatırlatmak, özellikle de arkadaşları tarafından yadırganması alışkanlığın ortadan kaldırılmasında yardımcı olabilir. Çocuklarda bir sıkıntı veya stres belirtisi olabilir.
4-PARMAK EMME
Bütün çocuklar emmeye ve ısırmaya gereksinim duyarlar. Fakat bu aktivite uzun sürerse zaralı bir alışkanlık haline gelir. Dişlere zararı süre ile ilişkilidir. Ne kadar erken bırakılırsa (4.5 yaş civarı) o kadar az zarar verir. Alışkanlık devam ettikçe çarpıklık ihtimali artacaktır.(1)
5-YANAK ISIRMA
Anlaşılması oldukça zordur. Çünkü sadece dişler kapanışta ve ağız kapalıyken oluşur. Bir anne, baba ve bir diş hekimi tarafından ağızda yanak içinde bir şişkinlik veya renk değimi açısından (her yerde aynı renk olmalı) değerlendirilebilir. Eğer böyle bir durum varsa çocuğa yaptığını hatırlatın ve tekrarında onun da fark etmesini sağlayın.
6-DİŞ GICIRDATMA
Tek başına diş gıcırdatma hatalı bir kapanışa neden olmaz. Ancak süt dişlerinin dökülme süresini biraz uzatabilir. Herhangi bir tedavi önerilmez. Gerginliği önleyen bir kas alışkanlığı olduğu da düşünülebilir. Bazı çocuklarda bariz bir ses çıkabilir.
7-YABANCI CİSİMLERİ AĞIZDA TUTMA
Battaniye köşesi, tişört yakası, oyuncaklar gibi nesneleri ısırmak ve çiğnemek için ya da emzik niyetine kullanabilirler. Bazı kapanış sorunlarına neden olabilir. Kısa bir süre için bu alışkanlık kabul edilebilir, ancak saat ve saat, gün ve gün devam ettirilmemeli ve çocuğun bu alışkanlıklara karşı cesareti kırılmalı ve vazgeçirilmelidir.
8-EMZİKLER
Çocuk tarafından emziğe aktarılan enerji onun ifadesini yansıtır. Emzik engellendiğinde sinir nöbetleri, altını ıslatma gibi bazı tutumlar gelişebilir. Genellikle 3,4 yaşında ailenin de bir etkisi olmadan kendiliğinden bu alışkanlığı bırakır. Ancak 4 ya da 5 yaşına kadar terk etmezse anne, baba müdahale etmelidir. Çünkü dişlerde kapanış bozuklukları oluşabilir.
9-AĞIZDAN NEFES ALMA
Çocuklarda ağız solunumu sıklıkla karşılaşılan bir durumdur. Bu burun problemlerinden yada çenelerin kapanış problemlerinden kaynaklanabilir. Bir diş hekimi veya KBB uzmanı tarafından değerlendirilmesi önerilir. Kalıcı veya geçici olabilir. Ancak çocuklarda çene gelişim gerilikleri ve özellikle tükürük seviyesinde yarattığı azalma sonucu pek çok soruna yol açabilir. Bu sorunlar başlıca şunlardır:
Çocukların genel sağlığı olumsuz etkilenir.
Ağız kuruluğu ve ağız kokusu oluşabilir.
Tükürük azalması sonucu diş çürümelerinde ve diş eti hastalıklarında artış görülür. Bu nedenle çocuklarda diş eti kanamaları, diş etlerinde şişliklere rastlanılabilir.
KÖTÜ ALIŞKANLIKLAR İÇİN ACİL KONTROL (BAZI İPUÇLAR):
DUDAK ISIRMA: Çatlamış dudaklar; alt dudak üst dudaktan daha geniştir.
DİL YASLAMA (DİL İTME): Çocuk yutkunurken yanak kasları kırışır.
TIRNAK YEME: Tırnakları kesmeye gerek kalmaz(4). Diş etlerinde çekilme hissedilebilir.
AĞIZDAN SOLUNUM : (BURUNDAN DEĞİL) Ağız – dudak kuruluğu, ağız kokusu, dudaklarda çatlama, soyulma
ÖNERİLER
Bir alışkanlığı durdurmak için öncelikle çocuğun belli bir bilinç seviyesine ulaşması gerekmektedir. Anne ve babalarda nazik ancak istikrarlı ve kararlı bir şekilde hareket etmelidir. Küçük görmek ve büyük anlaşmalar yapmak, ödüller vadetmek, “kötü çocuklar parmağını emer, iyi çocuklar emmez” gibi imalar çocuğu olumsuz etkileyecektir.
Alışkanlığı engellemeye çalışmadan önce neden yapıldığının değerlendirilmesi gerekir. Aslında dudak ve parmak emme, dil yaslama, tırnak yeme gibi alışkanlıklar bebeklerde ve çocuklarda duygusal ihtiyaçlara yardımcı olan alışkanlıklardır. Bu bir özenti mi? Yoksa bunun altında yatan duygusal bir neden mi var? Buna karar vermelisiniz.
Sonuçları düzeltmek için sonradan ortodontik tedaviye ihtiyaç doğsa da çarpık bir kişilik oluşmasına kıyasla daha kolay düzeltilir. Sakin olunuz, diş doktorunuzdan destek alabilir ve zaman içinde çocukların durumu fark ederek alışkanlıklarını terk edeceklerinden emin olabilirsiniz.
SON SÖZ
Süt dişleri çocuklarımızın sağlıklı beslenmesi, yüz şeklinin kusursuz bir şekilde oluşması, yüz güzelliği ve ömür boyu kullanacağımız daimi dişlerimize rehberlik yapması açısından çok önemli bir yer tutar. Bazı olumsuz durumlarda olay ilerlemeden önlemini almak ve doğal düşme zamanına kadar ağızda kalmalarını sağlamak biz diş hekimleriniz ve her ebeveynin görevidir.
Sağlıklı Günler Dileklerimle..
Dr. Tuncay Akdoğanlı
REFERANSLAR
- Bengi AO, Karacay S, Güven G. A unique treatment of finger sucking habit in children with mental retardation: report of 2 cases. Quintessence Int 2007; 38(3): 158-163.
- Ralph E. McDonald, David K. Hennon, David R. Avery. Managing Space Problems Dentistry for the Child and Adolescent. St. Louis CV Mosby, 1988: 721-738.
- lley WJ. A clinical appraisal of tongue-thrusting. Am J Orthod 1969;55:640-50
- Stephen J. Moss. Groving Up Cariess Free: A Parent’s Guide to Prevention. Quintessence Publishing Co, Inc.
